پس از سال‌ها هنوز تكليف برخي موقوفات دكتر محمود افشار روشن نيست:
وصاياي افشار
حسین مسرت
نویسنده و پژوهشگر
شادروان دكتر محمود افشار براي به اجرا درآوردن نيات و اهداف خويش برنامههاي جامعي را تدوين كرد و به تشريح آن در وقف‌نامه خويش پرداخت. اين برنامه‌ها را امروز پس از گذشت چند دهه و بر اساس اجرايي شدن آنها مي‌توان به سه دسته تقسيم كرد.1- دسته‌اي از برنامه‌ها كه بر اساس رهنمودهاي واقف به طور كامل اجرايي شده است.
2- دسته‌اي از برنامه‌ها كه به آن اشاره و حتي چگونگي اجراي آن تشريح شده، اما بنا به دلايلي اجرا نشده است.
3- دسته‌اي از برنامه‌ها كه به آن اشاره شده، اما آن‌گونه كه واقف خواسته به انجام نرسيده است.
يك گام به پيش
در ارتباط با گروه اول مي‌توان به فعاليت‌هاي فرهنگي اين بنياد در جهت گسترش زبان فارسي و شناخت فرهنگ و تاريخ سرزمين ايران اشاره كرد. شادروان دكتر محمود افشاريزدي در زمان زندگي خويش توجه بسياري به تاريخ، زبان و فرهنگ مردم سرزمين خويش داشت. او با وجود ارزش و احترامي كه براي تمامي اقوام ايراني، زبان و فرهنگ‌شان قائل بود، اما اعتقاد داشت براي حفظ يكپارچگي، ايجاد و استحكام وحدت ملي بايد در راه شناخت و گسترش زبان فارسي كوشيد اقوام ايراني زبان فارسي را در كنار زبان قوم خويش استفاده كنند. اين كار نه‌تنها باعث وحدت ملي مي‌شود، بلكه دست بيگانگان را براي ايجاد چنددستگي در ميان مردم ايران كوتاه مي‌كند. بر اين اساس وي بخشي از اموال خويش را در محله باغ‌فردوس شميران براي ساخت موسسه انتشارات و كتابخانه وقف عام كرد.
1- ترجمه، تاليف و انتشار كتب و رسالات از سوي بنياد موقوفات شادروان دكتر محمود افشاريزدي: بنا بر آنچه واقف در وقف‌نامه خويش به آن اشاره كرده است، تنها كتب مرتبط با زبان فارسي، تاريخ صحيح، فرهنگ و جغرافياي تاريخي، حق ترجمه، تاليف و انتشار از سوي اين موسسه را دارند و كتب داستاني، رمان و... حق انتشار از سوي اين مركز را ندارند. اين كتب به منظور استفاده پژوهشگران ترجمه، تاليف و منتشر مي‌شود و در دسترس آنان قرار مي‌گيرد. تاكنون 102 كتاب از سوي اين مركز منتشر شده است (كتب تجديد چاپ شده از اين آمار خارج است) كه گنجينه نفيسي است، به خصوص در ارتباط با تاريخ شفاهي ايران، يعني حوزه‌اي از علم تاريخ كه مورد بي‌توجهي قرار گرفته است.
2- كتابخانه تخصصي بنياد شادروان دكتر محمود افشاريزدي: شادروان دكتر محمود افشاريزدي در بخشي از وقف‌نامه خويش اشاره به ساخت كتابخانه‌اي تخصصي كرده است كه در آن انواع كتب و رسالات درباره زبان، تاريخ و فرهنگ ايران به كليه زبان‌هاي دنيا در دسترس پژوهشگران و دانشمندان و ايران‌شناسان به منظور تحقيق و تاليف كتب و رسالات جديد باشد. در حال حاضر اين كتابخانه در بخشي از موقوفات او در باغ فردوس شميران است. اين كتابخانه گنجينه‌اي نفيس از آثار مرتبط با تاريخ فرهنگ و زبان پارسي محسوب مي‌شود.
3- اهداي كتاب به كتابخانه‌هاي بزرگ جهان: يكي ديگر از برنامههاي در نظر گرفته‌شده توسط شخص واقف، اهداي كتاب به كتابخانه‌هاي بزرگ جهان و دانشمندان ايرانشناس است. اين كار باعث آشنايي ساير ملل با زبان تاريخ و فرهنگ مردم ايران مي‌شود.
4- اهداي جوايز نفيس ساليانه به دانشمندان ايرانشناس در سراسر جهان به منظور تشويق و قدرداني: اهداي جوايز نفيس ساليانه به منظور قدرداني از دانشمندان ايرانشناس يكي ديگر از برنامه‌‌هايي است كه شادروان دكتر محمود افشاريزدي به آن اشاره كرده است. اين جايزه در سال 1368 بنيان گذاشته شد و تاكنون به 18 چهره، 11 دانشمند غيرايراني و هفت محقق ايراني اهدا شده است. جوايز شامل يك تخته قاليچه دستباف نايين كه نشان بنياد بر روي آن نقش بسته شده به همراه يك تقديرنامه و مجموعه آثار انتشارات بنياد افشار است.
5- انتشار مجله آينده: مجله آينده در سال 1304 توسط شادروان دكتر محمود افشار منتشر شد. پس از دو سال چاپ آن متوقف و در سال 1323 مجدداً چاپ شد. سپس از چاپ باز ايستاد و بار آخر از سال 1358 تا 1372 توسط دكتر ايرج افشاريزدي فرزند ارشد دكتر محمود افشاريزدي چاپ شد. به‌رغم انتشار نامنظم، اين نشريه يكي از مهم‌ترين نشريات ايران بوده است. شادروان محمود افشاريزدي در بخشي از وقف‌نامه خويش تاكيد بر چاپ اين نشريه كرده است و به عقيده وي اين نشريه حتي از كتاب تاثيرگذارتر است. اين نشريه تا سال 1372 چاپ و پس از آن براي هميشه انتشارش متوقف شد.
موقوفات در تعليق
شادروان دكتر محمود افشاريزدي علاوه بر رشد و گسترش زبان فارسي به موضوع بهداشت و سلامت جامعه نيز توجه نشان مي‌داد و به اين منظور بخشي از اموال و دارايي خويش را در منطقه باغ فردوس شميران براي ساخت بهبودستان و كودكستاني وقف كرد، گرچه اين دو خواسته هنوز اجرا نشده است.
1- بهبودستان: بنا بر نظر او توجه به بهداشت جامعه يكي از موارد مهم و اساسي است، زيرا جامعه‌اي كه افراد آن از جهت رواني سالم نيستند هرگز موفق نخواهد بود. به همين منظور او در بخشي از وقف‌نامه خويش اشاره به ساخت مكاني در منطقه باغ فردوس كه منطقه‌اي خوش‌آب و هوا در زمان زندگي‌اش بود، كرده است. اين مركز رايگان نيست و تنها براي استفاده افراد فرهنگي، سياستمدار و كساني كه داراي پست‌هاي كليدي هستند، در نظر گرفته شده است. در اين مركز بايد به ساعت استراحت، ورزش و رژيم غذايي افراد توجه شود.
2- كودكستان شبانه‌روزي: همچنين او در بخش ديگري از وقف‌نامه خويش به ساخت كودكستاني شبانه‌روزي به منظور تربيت و پرورش كودكان، به خصوص كودكان شهرستاني در محله باغ فردوس، اشاره كرده است. به عقيده شادروان دكتر محمود افشاريزدي بسياري از خانواده‌هاي ايراني راه و رسم تربيت و پرورش كودكان را بلد نيستند و نمي‌دانند. به همين جهت بهتر است مركزي را براي رشد كودكان تاسيس كرد تا كودكان در اين مراكز بتوانند با روش صحيح تربيت شوند و آموزش ببينند. طبق نظر وي اين مراكز بايد كليه تجهيزات ورزشي و بازي روز را دارا باشند تا كودكان در آن بتوانند ضمن بازي، ورزش و سرگرمي، آموزش‌هاي لازم به‌خصوص آموزش زبان فارسي را ببينند. به‌رغم تاكيد واقف براي اجرايي شدن اين دو برنامه، اما تاكنون چنين نشده و شوراي توليت در پي راهكارهايي براي اجرايي شدن اين دو مورد است. يكي از دلايل عدم اجراي اين برنامه‌ها، تخريب طبيعت بكر و دست‌نخورده محله شميران است. در زمان زندگي واقف، شميران مكاني خوش‌آب و هوا بوده است، اما در سال‌هاي گذشته طبيعت اين منطقه تخريب و دچار آلودگي شده است. شوراي توليت در پي اخذ مجوزهايي براي ساخت بهبودستان و كودكستان است.
3- گورستان: دكتر محمود افشاريزدي مقداري از املاك و مستغلات خويش را در شهرري براي ساخت گورستان و خانه آخرت فرهنگيان و هنرمندان اختصاص داد، اما اين امر هم به خاطر مخالفت سازمان محيط زيست و شهرداري و هم به دليل احداث قطعه هنرمندان در بهشت زهرا اجرايي نشد. به جز موارد فوق شادروان دكتر محمود افشار وصاياي ديگري نيز داشت كه هرگز اجرايي نشد، نظير ايجاد مدارس نمونه و عالي در تهران و يزد. او بخشي از دارايي خويش را در خيابان آفريقاي تهران براي ساخت مدرسه‌اي عالي با كليه امكانات آموزشي وقف كرد، اما بنا بر قوانين آموزش و پرورش، كليه مدارس بايد در چارچوب نظام آموزشي ايران تاسيس شوند و فعاليت مدارسي با سيستمي جدا امكان‌پذير نيست. به همين خاطر بخشي از املاك او در حال حاضر به صورت مدرسه دولتي دكتر محمود افشار و بخش ديگري براي ساخت مجموعه ورزشي در اختيار دانشگاه اميركبير قرار گرفته است. واقف بخشي از املاك خويش در يزد را نيز براي ساخت دبستاني پسرانه به نام برادر خويش وقف كرد، اما به دليل مشكلات قانوني‌اي كه براي سند وجود داشت، اين خواسته اجرا نشد. امروز با پيگيري‌هاي شوراي توليت قرار به ساخت مدرسه فني حرفه‌اي در آن مكان شده است كه در آينده نزديك اين امر محقق مي‌شود.
چند موقوفه ديگر
شادروان دكتر محمود افشاريزدي در سال 1352 بخشي از دارايي خويش در باغ فردوس را با شرايط معيني به دانشگاه تهران سپرد تا آن بخش از فعاليت‌هاي موسسه لغتنامه دهخدا و موسسه باستان‌شناسي را كه با برنامههاي دانشگاه همخواني دارد، مديريت كند. در حال حاضر آكادمي زبان با همكاري دانشگاه تهران و در قالب موسسه دهخدا و مركز بين‌المللي آموزش زبان در حال انجام فعاليت خود است. همچنين موسسه باستان‌شناسي نيز كه موضوع فعاليت آن پژوهش و چاپ كتب و مجلات تخصصي اين رشته است، كماكان به كار خود ادامه مي‌دهد. بخشي از اموال دكتر افشار در شهرري توسط سازمان اوقاف در سال 1352 به شركت پالايش ملي فروخته شد، اما با پيگيري‌هاي شوراي توليت، سند فروش آن ملغي شد و در حال حاضر از سوي بنياد موقوفات شادروان دكتر محمود افشار به اجاره شركت ملي گاز ايران درآمده است. بخشي ديگر از زمين‌هاي مزروعي واقف در شهرري كه در اجاره زارعان صاحب نسق بود، طبق قانون شوراي اسلامي به مالكيت بنياد موقوفات بازگشته و در حال حاضر شهرك فرهنگيان فاطميه به منظور استفاده فرهنگيان در آن مكان داير است. بنا بر نظر شوراي توليت، بخشي از اموال دكتر افشار در باغ فردوس براي ساخت موزه‌اي در ارتباط با فرهنگ تاريخ ايران در نظر گرفته شده كه در آينده افتتاح خواهد شد.
منابع مالي بنياد افشار
از آنجا كه اين بنياد براي ادامه بقاي خود نيازمند منابع درآمدزاست، واقف براي اين منظور چاره‌اي انديشيده. طبق وقف‌نامه، هزينه اين بنياد از راه‌هاي زير تامين مي‌شود:
1- چاپ كتاب
2- اجاره برخي از املاك نظير مغازه‌ها در خيابان باغ فردوس و اجاره شركت ملي گاز
شادروان دكتر محمود افشار از انجام اين كار خير هدف ديگري هم داشت و آن تشويق ساير افراد جامعه به انجام كار خير است. به عقيده او هر كس در برابر وطن و هم‌كيشان خويش ديني دارد كه بايد آن را ادا كند. اگر كسي مالي دارد با وقف مال و اگر نبوغي دارد با صرف نبوغ خويش بايد در راه آبادي كشور و جامعه خويش كوشا باشد. همچنين به عقيده او باقي گذاشتن ماديات بيش از حد براي وراث چيزي جز ويراني از خود به جا نخواهد گذاشت. زنده‌ياد محمود افشار با وقف اموال و وقت خود در راه فرهنگ ايران حركتي بزرگ و ماندگار انجام داد. او پس از سال‌ها خدمت در 28 آذر 1362 چشم از جهان فرو بست. اگرچه پيكرش در ميان ما نيست، اما با اعمال خيرش هميشه در ياد ما جاويد است. روحش شاد و راهش جاودان.
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
http://www.yazdfarda.com/news/af/28322/
چهارشنبه 09,اکتبر,2024